Informatie en veelgestelde vragen

Fight or flight, een systeem waar we allemaal in meer of mindere mate mee te maken hebben. Zowel wij als mensen als onze honden. een natuurlijk systeem dat ons behoedt voor groot gevaar. Want natuurlijk heeft het een functie. Het zorgt ervoor dat we reageren als er gevaar dreigt. Maar soms kan het ons ook in de weg zitten. Zeker als we spreken van situaties waarin we graag zouden willen leren maar we in onze vecht- of vluchtmodus schieten en we niet meer helder kunnen nadenken maar we puur instinctief reageren. Met een simpel voorbeeld willen we je de kern laten voelen hoe zoiets werkt. Stel, jij en ik zitten in de huiskamer en opeens is hij daar… die dikke grote harige zwarte spin op de muur. Ik geef niet zoveel om spinnen, jij daarentegen bent daar heel erg bang voor. Intern kunnen er dan bij jou 3 dingen gebeuren:

1 Je bent verlamd van schrik en durft niet meer te bewegen. (Freeze)
2 Je springt op en probeert de kamer uit te vluchten. (Flight)
3 Je springt op en je eerste reactie is een grote schoen zoeken en de spin plat te slaan. (Fight)

In een fractie van een seconde zal 1 van deze acties instinctief, vanuit je reptielenbrein, aangezet worden. Zolang de spin nog op de muur zit hoef ik niet te proberen om jou iets aan te leren. Je hebt simpelweg geen ruimte om nieuwe kennis tot je te nemen. De kans dat er iets blijft hangen als ik je op dat moment ga vertellen hoe worteltrekken in wiskunde werkt is simpelweg nihil. Eerst moet de spin weg, dan komt er weer ruimte voor nieuwe informatie.

Toepassing bij honden: trainen onder het stressniveau

Zo werkt dat ook bij honden. Iets leren als ze onder hoge spanning staan is bijna altijd onmogelijk. Daar sta je dan met je worstje in je hand om zijn goede gedrag te belonen als ze angstig of reactief zijn naar bezoek, fietsers, andere honden of noem maar op. Ze gaan zo op in hun angst of agressie dat ze onbereikbaar zijn geworden en dat lekkere worstje waar ze normaal een moord voordoen wordt compleet genegeerd. Ze willen vechten of vluchten of soms bevriezen en net doen of ze er even niet meer zijn. In ons eerste impuls zouden we ze corrigeren in geval van agressie, dwingen iets toch te doen in geval van angst en er overheen walsen en toch proberen af te dwingen als ze verstijfd in een hoekje zitten. Maar als je dan het vlucht- of vechtsysteem in overweging neemt, merk je dat de hond er niks van heeft geleerd in een volgende situatie. De volgende keer in dezelfde situaties zou hij weer reageren vanuit zijn reptielenbrein en wellicht zelfs sneller en heftiger omdat de vorige keer de situatie door de dwang nog stressvoller is geworden.

Nog even weer terug naar de situatie spin. De spin is op de vloer beland en ik heb er een glas overheen gezet zodat we wat meer controle over de situatie hebben. Wij zijn samen op een voor jou gevoel veilige afstand gaan staan en bekijken dat glas van een afstandje. Je stress begint te zakken en er komt weer ruimte voor een gesprek. Je kan weer een beetje normaal redeneren en merkt dat die spin echt geen kant op kan. Ze zouden het op dat moment zelfs over worteltrekken kunnen hebben. We staan daar zo een beetje te gluren en ik vraag je of je een stapje dichterbij durft te gaan. Dat durf je wel. 1 stapje is genoeg vindt je en je staat er ontspannen bij. Ik geef je een euro voor je lef! Ik vraag je of je nog een stapje dichterbij zou durven, maar laat de keus bij jou. Want ja ik heb er niks aan als jij weer in paniek schiet en wellicht dat glaasje omloopt en de hele sotemekraam weer opnieuw begint. Je durft nog een stap en weer geef ik je een euro. Je begint te lachen want die euro is makkelijk verdient, dat ruikt op zich wel naar meer. We nemen nog een stap en ineens bekruipt je dat gevoel van angst weer. Je staat op het randje om weer in je reptielenbrein te schieten. We nemen gauw weer een beetje afstand en de situatie kalmeert meer. Ik geef je een euro voor je ontspannen gedrag en we blijven daar voor deze keer rustig staan, praten wat, kijken wat en af en toe geef ik je een euro. Daarna haal ik de spin voor je weg en zet hem buiten. Mooi denk jij, die is weg maar ik heb er flink aan verdiend dat die spin daar was. Zo op afstand was die spin dan ook best prima. De volgende keer zetten we gelijk een glas over de spin en dan is de situatie voor jou prima. Vanuit daar maken we elke keer als je komt kleine stapjes en houden we jouw tempo aan, verdien je euro’s en verandert heel langzaam je gevoel ten opzichte van spinnen. Want voor jou betekent die spin dat ik rekening houd met je kunnen (we werken onder jouw stressniveau), en je er ook nog een mooi zakcentje aan overhoudt. Dubbel positief! Net zo lang totdat jij spinnen in dezelfde ruimte wel oké vindt en misschien zelfs wel denkt ‘oooh kom maar op met die spin, die ken ik nu wel’. Ik denk dat iedereen zich dan wel voor kan stellen hoe je dit om kan zetten naar het trainen van je hond in moeilijke situaties. Het betekent dat je rekening houdt met zijn of haar kunnen. Dat je altijd werkt onder zijn stressniveau zodat hij niet meer in die fight of flight modus hoeft te schieten, want daar heb je geleerd dat hij onbereikbaar wordt voor welk leerproces dan ook.

Kleine stapjes en counter conditioneren

Dat betekent ook dat je moeilijke dingen in kleinere stapjes moet gaan oefenen en er pas een stapje bij doet als hij de voorgaande stap echt goed beheerst. Bij honden is afstand meestal de key tot meer rust. Bij de ene hond zal dat wellicht op 3 meter zijn maar bij de ander kan dit wel 10-20-30 meter zijn. Op welke afstand is je hond ontspannen? Dat is het startpunt van je training. Wees creatief in het in stukjes hakken van je oefening. Werkt het 1 niet, kijk of je iets anders kan vinden wat voor jouw hond wel werkt. Zolang je maar werkt onder stressniveau.

Heb je zijn punt van ontspannen gevonden, ga je dat bekrachtigen met iets wat hij heel lekker of leuk vindt. We noemen dat counter conditioneren. We koppelen een fijn gevoel met iets wat hij heel lekker of leuk vindt aan iets op die afstand dat hij het handelen kan. Het idee achter counter conditioneren is dat hij leert koppelen dat een voorheen vervelende situatie ineens niet meer zo vervelend is omdat er én iets leuks aan gekoppeld wordt en hij geen stress ervaart. Zodat hij uiteindelijk bij het zien van datgene wat hij eerder moeilijk vond denkt ‘Jackpot! Dit is leuk’!

Bijna altijd is verbetering mogelijk

Als je je aan deze ‘trainingsregels’ houdt zal je merken dat er absoluut mogelijkheden zijn om ongewenst gedrag om te zetten naar gewenst gedrag. Dat bijna elk ongewenst gedrag in elk geval iets te verbeteren valt. Dat er meestal nog wel meer stappen vooruit te behalen zijn.

Maar ook honden hebben, net als mensen, een plafond in hun kunnen en flexibiliteit, zo eerlijk moeten we ook zijn. Niet altijd is alles op te lossen, soms moet je genoegen nemen met alleen die kleine verbetering en soms ook met geen verbetering en is dit wat het is. Dan heb je altijd nog de jampot die je om je hond kan zetten zodat je de situaties die voor hem lastig zijn kan managen.
Maar eerlijk is eerlijk, de groep honden waar geen enkele verbetering te behalen valt is een zeer kleine groep.

Behave hondenschool,

Esther Platell
https://behavehondentraining.com

Introductie hond bij kat

Als je al een kat hebt en je wil er een hond bij, wat doe je dan? Zet de dieren in elk geval niet zomaar bij elkaar. Dit gaat veel te snel: de kans op een goed verlopen introductie is dan klein.

Rustig opbouwen

Om te voorkomen dat de hond op de kat afvliegt en/of de kat angstig naar boven rent, ga je de introductie rustig opbouwen. De volgende punten kunnen je hierbij helpen:

Zet de kat in eerste instantie op een aparte kamer. Doe dit al regelmatig in de week voorafgaande aan de komst van de nieuwe hond/pup, zodat de kat hieraan kan wennen. Dit zorgt ervoor dat als de hond komt, je de mogelijkheid hebt de kat even weg te zetten zonder dat dit stress geeft. De kat is immers al aan die ruimte gewend. Mogelijk heb je al een aparte kamer waar de katten graag komen: dan is deze plaats zeer geschikt.

Er moet uiteraard wel water, voer, een krabpaal, slaapplek en kattenbak(ken) op deze kamer te
staan. Wil je kat niet op één kamer? Geef hem/haar dan een eigen verdieping maar zorg er ten alle tijden voor dat ze elkaar niet per ongeluk tegen kunnen komen op de gang o.i.d. Als de hond komt, ruikt deze de geuren van jouw kat.

Hierdoor weet hij dat er een kat is. Laat de kat echter nog niet aan de hond zien. Geuren uitwisselen is voor dieren erg belangrijk. Je kan hier gebruik van maken door met een handdoek met de geur van het ene dier achter te laten in de ruimte van het andere dier, en visa versa. Zo wennen ze alvast aan elkaars geur.

Dit kun je ook al doen voordat de hond in huis komt: je wrijft dan met een handdoek over de kat en laat deze achter bij de fokker of vorige eigenaar van de hond. Wrijf ook de hond in met een handdoek en laat deze thuis al aan je kat ruiken. Als de hond gewend is aan de luchtjes en zijn nieuwe omgeving en de kat ontspannen is, kunnen ze elkaar voorzichtig ontmoeten. De hond zet je in zijn bench en je laat de kat zelf de kamer in komen. Je hoeft alleen de deur van de kat zijn/haar kamer open te zetten. Doe dit bij voorkeur op een tijdstip waarop je hond normaal al wat rustiger is, bijvoorbeeld na het uitlaten en/of spelen. Als de kat in de kamer komt kun je hem/haar belonen door wat lekkers te geven of te spelen, kijk daarbij naar wat voor je kat echt een beloning is. Als de hond wakker is en er ook rustig onder blijft kun je die ook belonen. Ze hoeven niet naast elkaar te eten of te staan, dit kan juist weer bedreigend zijn voor de kat. Maar een kleine beloning koppelt iets positiefs aan de situatie. Pak je kat niet op of aai niet als hij/zij dat niet wil, dat kan weer een negatieve ervaring zijn. Maak er een korte ontmoeting van, stop op het hoogte punt zodat de ontmoetingen positief blijven.

Breng (bij voorkeur: lok) de kat weer uit de kamer waar de hond is. Herhaal deze stap tot de kat ontspannen is in de hond zijn bijzijn. De volgende stap is de hond uit de bench. Lijn de hond wel aan zodat hij niet per ongeluk de kans heeft op tegen de kat uit te vallen of er juist enthousiast naar toe te rennen. De kat en hond zijn nu al wel wat gewend aan elkaars bijzijn, je kunt de kat oppakken (als hij/zij dat goed vindt) en op een hoge plek zetten, bijvoorbeeld: hond ligt aangelijnd naast de bank en kat zit veilig hoog op de eettafel. Katten voelen zich veiliger vanaf een leefruimte mogelijkheden heeft om de hoogte op te zoeken. Bij dit bezoek geldt hetzelfde: maak er een korte ontmoeting van, stop op het hoogte punt zodat de ontmoetingen positief blijven. Tijdens de ontmoeting kun je de hond bijvoorbeeld iets te doen geven, zoals een bot of Kong gevuld met wat lekkers.

→ Zo heeft de hond niet per se alle aandacht gericht op de kat. Als de kat gewenst gedrag vertoont kun je hem/haar ook belonen. Als bij deze stap beide partijen gewenst gedrag vertonen in elkaars bijzijn (bijv.: niet grommen, blazen, eigen ding doen, rustig blijven) dan kun je de hond van de lijn halen. Doe daarbij hetzelfde als de vorige stap: zet de kat in eerste instantie hoog weg en laat hem/haar daarna zijn eigen weg gaan, maak er een korte ontmoeting van, stop op het hoogte punt zodat de ontmoetingen positief blijven. Tijdens de ontmoeting kun je de hond bijvoorbeeld iets te doen geven, zoals een bot of Kong gevuld met wat lekkers. Tijdens bovenstaande stappen gaat de kat na de ontmoeting weer naar zijn/haar eigen plekje toe. Ze blijven dus niet samen alleen. Na de laatste stap kunnen ze als het goed is zonder problemen samen in één ruimte zijn. De tijd van die ontmoetingen kun je nu steeds wat verlengen maar ze mogen nog niet zonder toezicht bij elkaar blijven.

Bijvoorbeeld na het eten (ook van de hond en kat) zet je de deuren open en kunnen ze gaan en staan waar ze willen. Ga je naar bed dan worden ze weer gescheiden. Deze tijd verleng je als alles goed gaat. Soms is het beter om de kat en hond sowieso gescheiden te houden op momenten dat je er niet bent (op het werk). Dit kan een kat veel rust geven en op momenten dat ze wel samen kunnen (eigen keuze!) heeft de kat genoeg energie om met de hond/puppy om te gaan. Wat ook erg belangrijk is: laat de hond en kat apart eten! Katten willen tijdens het eten het liefst rust, dus
zorg dat het etensbakje op een plek staat waar de hond niet bij kan, bijvoorbeeld op zijn/haar eigen kamer. Dit geldt ook voor de drinkbak, kattenbak en slaapplek.

Let op:

Een (oudere) kat aan een puppy wennen of een hond die nog helemaal geen katten gewend is zal waarschijnlijk langer duren dan als de hond/kat al gewend is aan de andere soort. Je kan met een introductie nooit te langzaam gaan, wel te snel. Kijk naar de kat zijn lichaamstaal (zie hand-out Lichaamstaal van de kat & Herkennen van stress) en zorg dat hij/zij zich veilig voelt.
Zorg - ook als je weg bent en de dieren in een ruimte samen kunnen zijn - dat er altijd een vluchtroute is voor de kat. Katten mijden het liefst confrontaties en zullen liever vluchten dan aanvallen. Als ze niet kunnen vluchten, zullen ze echter niet schromen de aanval te kiezen.
Mochten er nog vragen zijn over bovenstaande informatie of heb je een specifieke situatie waar je hulp bij nodig hebt? Neem dan contact met op met een gediplomeerd Kattengedragstherapeut.